


















Study with the several resources on Docsity
Earn points by helping other students or get them with a premium plan
Prepare for your exams
Study with the several resources on Docsity
Earn points to download
Earn points by helping other students or get them with a premium plan
Community
Ask the community for help and clear up your study doubts
Discover the best universities in your country according to Docsity users
Free resources
Download our free guides on studying techniques, anxiety management strategies, and thesis advice from Docsity tutors
El amor de la estanciera. obra
Typology: Study notes
1 / 26
This page cannot be seen from the preview
Don't miss anything!
Anónimo
CANCHO GARRAMUÑO, marido de Pancha. CHEPA, hija de Pancha. MARCOS FIGUEIRAS, el portugués.
(Sale CANCHO.)
CANCHO Maldita sea la yegua andariega y regalada que había sido mañera:
me ha perdido la manada. Todo el campo he caminao 5 y muy cansado me hallo; lo que más siento es ahora que estropee mi caallo.
(Sale JUANCHO PERUCHO.)
JUANCHO (Desde fuera.) Loa sea Dios.
CANCHOApéese no más. 10
JUANCHOTodo el día he caminao, y ya me vuelvo hacia tras.
CANCHO ¿Ha andado usted comprando?
JUANCHOSí señor, con este frío, de puro galopear 15 traigo el caallo rendido.
CANCHO ¿Ha encontrado un alazán, un bayo y un sebrunito, un tordillo y un picaso, una yegua malacara 20 con una potranca obrera, un redomón gateado y un cojudo con collera?
JUANCHO Sí señor, según las señas que su mersé ha relatao, 25 he encontrado esa manada allá abajo en un bañao; entre un pajonal estaba un cojudito de paso, un cebruno mancarrón 30 con un pangaré de paso.
CANCHO ¡Valiente hombre tan callao! ¡Acabe pues de parir!
JUANCHODecho tengo vergüenza, esto es cosa de morir. 60 Por fin ya que usté me alumbra quisiera a señoa Chepa presentarle un andador y que su mersé lo sepa. Volveré pues otro día 65 porque me hallo muy turbao, le traeré una ternera porque pruebe mi ganao.
(Vase.)
(Sale PANCHA.)
CANCHO Cierto, vieja, que quisiera comunicaros mis cosas. 70
PANCHASiempre vos habéis de andar con razones enfadosas, ¿qué tenéis pues que decirme?
CANCHO Mirá, vieja respondona, no me quisiera enojar, 75 pero si otra vez me habláis os tengo de patear. Atiende pues, mujer vieja, sabrás cómo a la muchacha me la ha pedido un amigo, 80 mozo que no tiene tacha. El es un buen enlazador y voltea con primor: al fin, es hombre de facha. Monta un redomón ligero 85 y bizarro lo sujeta,
y aunque bellaquee « mucho cierto lo pone maceta. Tiene sus buenos caallos, corredores y de paso, 90 sobre todo un malacara que puede imitar al Pegaso; tiene sus treinta lecheras que le han parido este año, y ha hecho porción de quesos 95 ricos y de buen tamaño; tiene sus ducientas reses gordas que se pueden ver entre toros y novillos, que es lo que hemos menester. 100 Por fin, Pancha, determino, dar a nuestra Chepa estao; por cierto que este mozo está muy enamorao.
PANCHA Cancho, mirá lo que hacéis, 105 no te llevéis de marañas, que un portugués la pretende, por fin es hombre de España; trae cosas que vender de cintas y lencería. 110 Cierto, a mí me ha parecido hombre de buenas partidas. Ayer tarde llegó al rancho y le presentó unas ligas; él conmigo se ha empeñado 115 para que a vos os lo diga.
CANCHO Mujer, aquéstos de España son todos medio bellacos: más vale un paisano nuestro aunque tenga cuatro trapos. 120
PANCHA Decidme pues, hombre viejo, ¿más que ése es Juancho Perucho? ¿Pues no veis que es un salvaje que no habla poco ni mucho?
(Sale CHEPA.)
Vusei tenerá un suyecto por su erno de muito nome, y se folgará tea Pancia sendo sogra de un tal home; también seu filla Chepina 165 mei teñerá por seu criado, e veneraréi seu graza sendo seu marido unrado.
PANCHA ¿Qué os parece, viejo Cancho, de este mozo portugués? 170
CANCHOQue es un bellaco taimado y quiere engañarnos. Pues amigo, mi hija Chepa con usté no ha de casar porque le tengo un marido 175 que había sido de su andar. ¿Y qué decís vos, muchacha?
CHEPAMi padre muy cortés es: yo quisiera al portugués.
CANCHO¿Y vos Pancha, qué decís? 180
PANCHA Bizarro a las maravillas trae su buena guitarra, cintas, pañuelos y hebillas. Tiene su recao nuevo con cabezadas de plata, 185 mandil y estribos de bronce, que es lo que a Chepa le mata. Bien podéis pues admitirlo.
CANCHO Eso veremos después. No sé por qué no me agrada 190 este mozo portugués; él presume de nobleza y me ha ensartado una historia que para haber de explicarla ya me falta la memoria. 195 Juan Perucho es morrudo y sabe bien enlazar, y que quiera que no quiera,
con Chepa se ha de casar. Váyase, amigo, a otra parte, 200 si quiere novia buscar, porque a mi hija Chepinga no pretendo ahora casar.
MARCOSTiu Cancio, mire lo que fala, que eu so Marcos Figueiras, 205 fillo de Amarudi-Ayala e de Rufina Nogueira; teño meu caudaliño, di facenda mui corrente qui a dexei in um pobo 210 in caz de un meu parente.
CANCHOPor fin veremos, amigo, lo que se ha de resolver, que quiero comunicarlo con mi hija y mi mujer. 215
MARCOSPasaréi más adiante, daréi volta a las estanzas e vendréi por a reposta que certu nu habrá mudanza.
(Vase.)
CANCHOVení, pues, hija Chepinga, 220 ¿cuál novio os parece bien?
CHEPAMi padre, usté con mi madre pueden escurrir a quién. El portugués me acaricia y Juancho Perucho no 225 sólo me dijo una tarde: «Bienhaya quien te parió».
CANCHOY vos, vieja, ¿qué os parece?
PANCHAEl que este portugués fuese.
porque yo sabré arañaros! Por fin sois un animal. 265
CANCHO ¿Qué decís, maldita vieja? ¡Verás que no soy cobarde!
(Quiere pegarle y CHEPA lo agarra.)
CHEPAMi padre, ¿qué es lo que hace?, no aporrée usté a mi madre; no le haga pues ningún caso, 270 mire que está apasionada y no suceda un fracaso. ¡Váyase, por vida suya, y deje pues de reñir, que entre marido y mujer 275 algo es menester sufrir! Por la Virgen se lo pido madre de Dios, del Pilar, déjela porque ya es tarde y tenemos que ordeñar. 280
CANCHO ¡Quitáteme allá, Chepinga, que te cases ya no quiero! ¡Por Dios que a puro lasaso le he de desollar el cuero!
CHEPA ¡Váyase a ordeñar, mi madre, 285 no impaciente más al viejo! Porque de hecho está enojado, tome pues mi consejo.
PANCHA Voyme porque este malvao me la tiene de pagar; 290 más valiera que callara y me ayudara a ordeñar.
CANCHO Chepa, yo voy hacia el río a repuntar el ganao; hija mía, cuando vuelva, 295
tenme un costillar asao.
(Vase.)
(Sale JUANCHO PERUCHO.)
JUANCHOLoa sea Dios.
CHEPA Ya viene pues este sonso, cierto me trae molida.
JUANCHO¿Coo le va, señoa Chepa? 300 Usted había sido mi vida.
CHEPA ¡Y vos sois un animal!
JUANCHOTagüeno.
CHEPASois un caallo con freno.
JUANCHOTagüeno. 305
CHEPAChacho de suciedad lleno.
JUANCHOTagüeno.
CHEPAPuerco bruto muy moreno.
JUANCHOTagüeno.
CHEPACarnero metido en sieno. 310
pero tuvo mucho amor al caallo de su andar. Tengo una buena manaa de caallos asiados y ligeros como un viento: 345 un corredor gateado; sobre todos, un rosillo un castaño y un rosado, un morillo y un tordillo, un bello alazán tostado, 350 pero cierto un malacara y un melado con un bayo son de mi mayor estima con un pangaré y un saino: a su mandao están toos. 355 Señor Cancho, hablo verdad, y al de la señoa Chepa que le tengo voluntad.
CANCHO ¡Viva su mersé mil años, amigo Juancho Perucho, 360 que cierto que lo estimamos yo y mi hija Chepa, mucho!
CHEPA Yo estimaba al portugués, por el me andaba muriendo, pero a este Juancho Perucho, 365 medio ya lo voy queriendo. Por fin es hombre de campo y sabe bien enlazar: él me cogerá las vacas y me ayudará a ordeñar. 370
JUANCHO Quisiera señoa Chepa ser su criao alentao. Sepa que mucho la estimo y que estoy a su mandao. Lo mismo digo a tía Pancha, 375 aunque no está aquí presente, y a su padre señor Cancho con todos sus parientes.
(Sale PANCHA.)
PANCHA ¿Qué hace aquí Juancho Perucho? ¿Qué está hablando con tu padre? 380 ¿Y tú, por qué no has venido a ordeñar que ya es tarde?
CHEPA Ha traído una ternera pa usté, gorda y hermosa; y a mí un caallo de paso 385 bonito como una rosa.
PANCHACierto, Chepa, que parece te vas haciendo ardilosa. Ya te inclinas a Perucho, porque tenés las quimeras; 390 más valiera que casaras con Marcos de las Figueiras.
CANCHO ¿Qué es lo que habláis en secreto? ¡Di, Pancha, eres el pecado! ¡Mirá que me tienes ya 395 con tus cosas enfadado! Aquí está Juancho Perucho, el que tu yerno ha de ser, que es mi gusto y el de Chepa, por fin tiene qué comer. 400
JUANCHO Yo, tía Pancha, de mis ojos ha días que ando muriendo por ver a señoa Chepa con mi caallo sintiendo. Ahí le tengo a usté unos quesos, 405 presentárselos quisiera, por vida suya los tome, porque son de mis lecheras; también un poco de charque de un novillo muy morrudo 410 que maté días pasados, y cierto que era muy fornido. A señor Cancho le tengo un poco de mantequilla que hice ayer por la mañana, 415 cierto gorda y amarilla.
JUANCHO Bien se puede ir, amigo; 450 mire, tome mi consejo: guárdese pues de mis bolas; ¿no ve que no quiere el viejo?
MARCOS¿Quein mete a vusé in isu, cuñose a Marcos Figueiras?
JUANCHO ¿Quién es ese jaquetón que verá cómo lo enlaso y lo arrastro para el suelo haciendo mil pedasos?
MARCOS ¿Sabe vusé con quem fala, 460 qui con mi folla valente teño feito tantes mortes qui ya me teme a yente? A un tal Faustino de Concas, Un home muitu trapaseiro 465 le di una forte pancada que le derribei u sombreiro El era baicio de espardas e di narices cumpridas con seu fosiño di porco; 470 eu le fis a quitar sua vida. Tenías as patas tortas. Me costou muitu trabaicio. Di valente curaje era e mu fujo rua bayxo. 475 Vendeus pedras pur vinto y porcos bravos inteiros, caracaras purgaliñas e levé muito dineiro. Tambén purqui un casticiau 480 me tocó miñá conteira, saqué valente a folla e tiei pancada feira. Punta el ua espirgarda e, queriendu disparar, 485 de sosto mi insucieu tudo y eti fui orinar. Eu li pidi pur as chagas di noso pai Yessús, por su Pasou divina 490 e por sua bindita cruz, eu toum me quito a folla e me tirou a baiña
dizendo «perru manzanu, fíncate aquí de rudillas». 495 Me fiso vesar seus pes, e turnando a levantar, me dis: «compre vosta follina yus la volverei a quitar». Tambéin tuve ua camurra, 500 y seus barraganeiras, con un fidalgo muito bravo, e le fis quitar sua vida. E asim, seo Juancio Perucio, eu la teño di levar 505 a mi señora Chepina. Cum ela mi e di casar.
JUANCHO Ya le digo que se calle, no sea respondón, que por vida de mi agüela 510 le he de dar un bofetón.
CHEPA Por Dios, que no riña vuesamersé, señor Marcos, que ya es tarde, pues siempre me casaré con quien quiera mi padre. 515 Y así de balde se cansa. No me meta con Perucho, que habías sido el diablo y lo aporreará mucho. No faltará otra estanciera 520 con quien se pueda casar, más pulida y más morruda que mejor sepa ordeñar; mire que enlaza muy bien y él solo voltea un toro, 525 y le puede atropellar con su caallito moro.
PANCHA Ya esto no tiene remedio, amigo Marcos Figueiras, porque el viejo es cabesudo 530 y ha querido echarlo fuera.
MARCOS Butu a Deus, sior Cancio, qui vusé mi fase enfadar, y ten tumando miña folla cum Chepa mi he de casar; 535
qui lus teñu di matar! 575 Veñan, viram mis esforsos, us magunus estanceirus, pois revento de valente cu les he di quitar u cueiro.
(Sale CANCHO con un lazo, JUANCHO con unas bolas, CHEPA con una picana y PANCHA con el hierro, y todos cargan sobre MARCOS.)
CANCHO ¡Muera el pícaro atrevido! 580
JUANCHO¡Del ombú lo hemos de ahorcar!
PANCHA¡Le he de moler las costillas!
CHEPA¡La lengua le he de picar!
MARCOS ¡Por Deus pido a vosés, e por sua bendita may, 585 no me morran ni me aforquem! E por Yessús noso pay. Cásese u Juancio Perucio con sua filla Chepiña; cu cucinarei gostoso, 590 e malerei a fariña, servirei muy pontoal en tudo o que quisieren; e asín mándenme vosés in lu que gostosos foeren. 595
CHEPA ¡Padre, no le matemos, bástele su rendimiento pues tan humilde se postra, y sírvale de escarmiento!
CANCHO Bien está, a cocinar vaya, 600 y disponga la comida bien compuesta y sasonada, y la olla bien cosida.
PANCHA Que haga unos buenos guisados. Ahí tiene charque y menudos; 605 puede matar un carnero y haga un hervido morrudo.
CHEPA La cabeza del carnero la puede poner a asar, paa que coma Perucho 610 si lo hemos de festejar.
JUANCHO Sea muy en hora buena. Yo cabeza comeré, y a la salú de mi Chepa un traguito beberé. 615
CANCHO ¿Conque amigo Juancho Perucho, usté quiere por esposa a Chepa de Garramuño, hija de Pancha ardilosa?
JUANCHO Sí, señor, casarme quiero, 620 que el amor es un caallo y ya me tiene rendido, no puedo pues sujetarlo.
CHEPA Pues yo estoy ya reventando por casarme con Perucho, 625 porque estoy enamorada y el amor pica mucho.
CANCHO Pues dense los dos las manos, Dios los haga bien casados y les dé un hijo morrudo 630 para que guarde el ganado.
MARCOS Muitu u corasoum padece, ardi como ua fuguera, pois mi quedu sin teer ulido a tabaqueira. 635 ¡Ah, ingrata Chepa, ¿qui e istu? me morro di sentimentu!